In gesprek met Jean Emile

De geschiedenis heeft de neiging om een grote verscheidenheid aan belangrijke figuren en verhalen over het hoofd te zien die nooit de canon halen, noch in ons collectieve geheugen zijn opgeslagen. Met het Recentering Narratives Project wil Prince Credell, Beleidsadviseur Diversiteit & Inclusie bij Nederlands Dans Theater (NDT), deze blinde vlekken binnen de historische context van het gezelschap aan het licht brengen en het (NDT-)archief aanvullen met de vele multiraciale en veelzijdige talenten en artiesten die het (NDT-)podium door de decennia heen hebben gesierd. Dit project wil niet het verleden van NDT benadrukken waarin verschillen werden gevierd, maar wil eerder kunstenaars van kleur erkennen die geholpen hebben de artistieke creativiteit en identiteit van het gezelschap en de dansgemeenschap in het algemeen uit te bouwen. Via het Recentering Narratives Project zullen de bijdragen van deze kunstenaars worden benoemd en erkend. Niet in de laatste plaats omdat veel van deze voormalige NDT-dansers vandaag de dag nog steeds een enorme bijdrage leveren aan de kunstvorm!

Omslagfoto: Andante (1991) van Hans van Manen. Foto: Hans Gerritsen.

Deze oktober eren we danser, leraar, kunstenaar en balletmeester Jean Emile. Jeans carrière omspant meer dan vijf decennia en hij maakte verschillende fases door als artiest. Na zijn opleiding aan de NYC High School of Performing Arts kwam hij in 1985 bij NDT 2 onder leiding van Arlette van Boven voordat hij NDT 1-danser werd onder leiding van Jiří Kylián. Jean was onderdeel van vele originele creaties van choreografen zoals Ohad Naharin, William Forsythe, Hans van Manen, Mats Ek en Jiří Kylián. Vervolgens danste hij in 1996 bij Nacho Duato’s Compañía Nacional de Danza. Kort daarna voerde zijn professionele carrière hem terug naar Amerika, waar hij werkte als coach en scout voor Cirque du Soleil en het culturele creatiegezelschap Dragone. Hij was ook balletmeester voor het Oakland Ballet en Ballets Jazz Montreal en creëerde werken voor het Ballet Hispanico en Ailey II. Jean Emile blijft zowel binnen als buiten de dansstudio werkzaam voor artistieke begeleiding, uitwisseling en sociale impact in zijn gemeenschap.

Hoe zag je leven eruit voordat je bij NDT kwam en in het buitenland woonde? Wat inspireerde je om danser te worden?

“Tijdens de middelbare school leidden Penny Frank, Denise Jefferson en Walter Raines me door mijn training en opleiding. In het kort, trainde ik o.a. aan de Ailey School, Dr. Glory’s Theater naschoolse programma, en de School of American Ballet. In die jaren werd ik ondergedompeld in een scala aan dansvormen en kunsten. Het was een intensieve trainingsperiode met ballet, moderne danstechnieken, Dunham techniek, Kabuki dans, acteren, stemtraining en filosofie. Aan het eind van de dag was ik blij dat ik me op verschillende scholen op dans kon richten en dit is ook de reden waarom ik geloof dat de dynamiek van theaterdans, muziek en performancekunst bestaat binnen mijn professionele ervaringen na NDT. Deze dynamiek was er vanaf mijn begindagen en is daarna gebleven.”

Wist je al tijdens je pubertijd dat je bij NDT wilde dansen? Hoe kwam je zo snel na de middelbare school bij het gezelschap terecht?

“Veel van de docenten die ik noemde kwamen Jiří Kylián en Arlette van Boven tegen tijdens hun reizen naar het buitenland om les te geven of deel te nemen aan choreografische workshops. Uiteindelijk kwam Jiří naar me toe op de Ailey school, vertelde me waar ik aan moest werken en nodigde me uit om naar Nederland te komen voor een auditie. Het was echt het hoogtepunt van mijn zomer, want ik was ook geselecteerd om de Ailey School te vertegenwoordigen op het International Dans Forum in Keulen; daarom kon ik een paar dagen van mijn reis gebruiken om het gezelschap in Den Haag te bezoeken en Jiří de solo te laten zien die ik eerder dat jaar voor een wedstrijd had gemaakt. Daarna ging het allemaal zo snel dat ik direct na afloop van het International Dans Forum naar Nederland verhuisde.”

“Toen ik terugkwam in Nederland, was Arlette van Boven de leider van het juniorengezelschap (NDT 2) en als een moeder voor iedereen die bij het gezelschap kwam. Ik weet nog dat ik bang was over ras toen ik naar Europa verhuisde. Toch had ik niet de slechtste tijd in Nederland omdat alles aanvankelijk zo nieuw was. Over het algemeen heb ik geen fysiek geweld meegemaakt. Wel werd ik helaas vaak om identificatie gevraagd op straat in Nederland en andere EU-landen tijdens internationale reizen. Ik weet niet hoe het tegenwoordig is voor gekleurde dansers, maar systemisch racisme kan in veel culturen diep geworteld zijn. Desondanks voelde de omgeving in het theater als een toevluchtsoord voor mij om te verdwijnen in mijn kunst en creativiteit zonder me te focussen op die negatieve persoonlijke ervaringen.”

Hoe veranderde je leven nadat je NDT verliet en hoe zag je artistieke reis er daarna uit?

“Het lesgeven en coachen werd de focus nadat ik NDT verliet. Natuurlijk stond het gezelschap altijd bekend als een super creatief huis vanwege het hoge niveau van de dansers en makers. De dansers werden altijd aangemoedigd om te experimenteren met het maken van eigen werk, lesgeven of het produceren van shows. Mijn liefde voor lesgeven kwam ook voort uit een kinderwens of, anders gezegd, de wens om te delen met de volgende generatie. Toen ik NDT verliet, ben ik kort naar Rome verhuisd om mijn leven te organiseren.”

Wat zijn je gedachten over de huidige danswereld en welk advies zou je de jongere generatie geven?

“Onlangs gaf ik les in muziektheater aan jongvolwassenen in Barcelona, waar ik mijn eigen versie van Hamilton voor de studenten bewerkte. Ik werkte met twee non-binaire dansers, wat uitdagend en opwindend was omdat de jonge dansers weigerden te liften en zich in te laten met andere dansers vanwege hun genderidentiteit. Aan de ene kant ben ik blij dat de danswereld blijft veranderen en fundamentele vragen blijft stellen, en dat de perspectieven van dansers tegenwoordig explicieter worden opgenomen. Aan de andere kant wil ik eraan toevoegen dat dansers en acteurs optreden en door deze ervaring de kans krijgen om zichzelf in een ander licht te zien of te ervaren. Soms gaat het er dus om barrières op te werpen rond wat we denken dat een individu wel of niet kan uitvoeren. Ik heb de jonge studenten duidelijk gemaakt dat zelfidentiteit niet draait om weigering, maar juist om acceptatie, samenwerking en co-existentie. We kunnen niet vooruit in de toekomst met onze muren opgetrokken terwijl we op zoek zijn naar acceptatie.”