Ieder jaar organiseren de dansers van NDT 1 en NDT 2 Switch: een uniek programma volledig samengesteld door de dansers, waarvan de gehele opbrengst naar een goed doel gaat. De editie van 2025 vindt plaats op 18 januari.
Bekijk het NDT 2-programma Lucid Variations ook als video on demand in Digitaal Theater.
Tekst: Gusta Winnubst
Fotografie: Sacha Grootjans & Rahi Rezvani
Sinds haar komst twee jaar geleden heeft Artistiek directeur Emily Molnar samen met directeur Willemijn Maas en het hele gezelschap hard gewerkt aan een nieuwe cultuur bij Nederlands Dans Theater (NDT). Met samenwerking, nieuwsgierigheid, innovatie en verbinding als kernwaarden heeft er een verschuiving plaatsgevonden in het denken en de dagelijkse praktijk van het gezelschap. Voor Molnar telt niet alleen het resultaat, maar ook het proces ernaartoe, waarin iedereen die bij NDT werkt een even belangrijke rol speelt.
Wij werken samen
“Dingen zijn interessanter als je samenwerkt. Ik ontdekte dat al op jonge leeftijd door samen te werken met choreografen,” zegt Emily Molnar. “Op mijn 16e studeerde ik af en kreeg meteen een stage bij het National Ballet of Canada onder de artistieke leiding van Reid Anderson. Binnen een maand kwam William Forsythe een nieuw ballet creëren, zag me in de studio werken en castte me. Toen ik 21 was, nodigde hij me uit om bij het Ballet van Frankfurt te komen werken. Ik heb altijd hard gewerkt, maar je hebt ook mensen nodig die in je geloven en je kansen geven. Dat is precies wat ik met de dansers van NDT wil doen: ik wil hen artistiek uitdagen en hen aanmoedigen om te blijven vertrouwen, te leren en risico’s te nemen. Door middel van een veilige en ondersteunende ruimte wil ik hen het gevoel geven dat zij agency hebben in hun praktijk, dat zij medescheppers zijn in de ontwikkeling van het werk en de toekomst van het gezelschap.”
Tijdens de meest uitdagende tijd denkbaar, de coronapandemie, begon Molnar bij NDT. “Een moeilijke tijd, maar Corona gaf ons ook toestemming om stil te staan bij onze relatie tot tijd en de manier waarop we ons leven leiden. De sluiting van de theaters zorgde er ook voor dat we ons afvroegen hoe we werkten en waar we naartoe wilden. Mijn artistieke visie voor NDT stimuleert onderzoek, creativiteit en bevraging als prioriteit; het proces is net zo belangrijk als het resultaat. Samenwerking en nieuwsgierigheid zijn essentieel in het proces, en dat proces kost tijd. We creëren veel nieuwe werken, voorstellingen en educatieve programma’s in een seizoen, en om creatief te zijn is het belangrijk dat we onszelf de vrijheid laten voelen om te experimenteren en iets te proberen wat we niet begrijpen. Alleen dan kom je tot de kern van het potentieel van iets of iemand. Iedereen komt hier binnen met een enorme hoeveelheid passie, deskundigheid en natuurlijk talent. Dat is een gegeven. Het is aan ons de taak om een omgeving te creëren die innovatief is, waar we onze praktijk kunnen onderzoeken, nieuwe ideeën kunnen opdoen en waar we op een dieper niveau kunnen samenwerken. Dat geldt niet alleen voor de dansers, maar in wezen voor iedereen bij NDT, op alle afdelingen: we doen het samen. Het gaat om het potentieel van het gezelschap als één stem, een gepassioneerd huis voor onderzoek en creatie, dat gevuld is met veel unieke, individuele stemmen.”
“Het proces is net zo belangrijk als het resultaat.”
“Een innovatief proces gaat over samenwerken met anderen met uiteenlopende perspectieven in een omgeving van leren en ontdekken. Ik vind overal inspiratie. Je geest flexibel houden, een idee vanuit verschillende invalshoeken bekijken, experimenteren, iets verstoren en spel toelaten in het proces, dat is de basis van innovatie. Bij NDT zie ik ons niet als een productiehuis, maar als een creatiehuis. Toen ik bij het gezelschap begon, waren we net 60 jaar oud geworden. Om vooruit te komen vind ik het belangrijk om te weten waar je vandaan komt. Ik besloot het erfgoed van het gezelschap onder de loep te nemen. Wie waren wij 60 jaar geleden? Wat was de drijfveer van onze oprichters toen zij NDT begonnen? Ik bleef me het gevoel van die pioniersjaren voorstellen en voelde dat dát de energie is, de urgentie die we elke dag nodig hebben in de studio, en overal in het gezelschap, zelfs op 60-jarige leeftijd. Toen ik mensen uitdaagde om het proces even belangrijk te laten worden als het resultaat, was het tegenargument regelmatig: “Ja maar Emily, we hebben hier een bepaalde kwaliteit hoog te houden.”
“Het spreekt vanzelf,” zegt Molnar, “dat uitmuntendheid een voorwaarde is bij alles wat we doen, maar iemand die naar uitmuntendheid streeft moet gemotiveerd en gevoed worden en de vrijheid krijgen om nieuwe dingen te proberen. Om dit aan te moedigen moeten we rigoureus zijn in onze aanpak, in ons leren, in onze openheid en in ons respect voor elkaar. Verandering is altijd moeilijk, dat is de menselijke natuur. Het kost tijd om een nieuwe manier van werken door te voeren, het vergt vertrouwen, inzet en de wil om te luisteren. Wij zijn een collectief, en ieder individu bij NDT heeft prioriteit. Dat was nieuw voor sommige mensen. Nu we wat verder zijn, voel en zie ik de verandering en dat is inspirerend voor de toekomst.”
“Als gezelschap geloven we dat ieder mens het verdient om het plezier van kunst te ervaren en dat we vandaag de dag meer dan ooit een verscheidenheid aan expressievormen nodig hebben die ons helpen om de wereld te verkennen en te begrijpen.”
“Door de sluiting van theaters tijdens de pandemie konden we lange tijd niet optreden of touren. We gebruikten die tijd om nieuwe vaardigheden te trainen, ons werk te onderzoeken, speciale projecten op te zetten en onze creatietijd met makers uit te breiden. We maakten de film Mist, een unieke multidisciplinaire samenwerking met de Frans-Belgische choreograaf Damien Jalet, beeldend kunstenaar Kohei Nawa en fotograaf/videograaf Rahi Rezvani. We maakten twee nieuwe site-specific werken die werden uitgevoerd op alternatieve locaties zoals Kunstmuseum, Museum Voorlinden en de Grote Kerk in Veere. We begonnen met live streaming en bereikten daarmee publiek in 97 landen. Stel je voor, zelfs in Afghanistan, waar we nooit eerder zijn geweest. Via dit digitale platform bereikten we wereldwijd een nieuw en jong publiek. Dat hadden we nooit allemaal kunnen doen als het een normaal seizoen van voorstellingen en tournees was geweest. Het was overigens ook niet mogelijk geweest zonder de extra financiële steun van de Overheid voor de kunst- en cultuursector. Deze flexibiliteit en dat aanpassingsvermogen zette me aan het denken over hoe we anders kunnen werken en op zoek kunnen gaan naar nieuw publiek en partnerschappen. Kunnen wij ons naar een publiek bewegen of een gemeenschap bezoeken, in plaats van dat zij naar ons moeten komen? We bereiken nu bijvoorbeeld 30 dansers in Kaapstad in een Zoom-les. We hebben al een uitgebreid Talentonwikkeling & Educatie programma, maar dat kunnen we uitbreiden met satellietprojecten als deze. Ik zie deze projecten als onderdeel van een grotere onderzoeksmotor, die past bij onze rol als creatiehuis.”
Projecten als Open Space, een twee weken durend onderzoekslaboratorium met NDT 2 in samenwerking met onze partner Korzo, zijn fantastische proeftuinen. Het is onderdeel van Molnars zich ontwikkelende lange termijn visie voor het ‘NDT Lab’, een onderzoekscentrum verbonden aan het gezelschap. Hier wordt een aanvullende multidisciplinaire omgeving gecreëerd voor onderzoek en dialoog tussen onze kunstenaars, de artistieke gemeenschap en andere creatieve denkers (zoals onze uitwisseling met astronomen bij de Sterrewacht Leiden of de Mobility Society aan de TU Delft), die mogelijkheden biedt voor geavanceerd leren. Sommige van deze experimenten leiden misschien niet tot nieuw werk, maar zijn een grote bron van inspiratie en ontwikkeling van vaardigheden voor toekomstige ideeën en nieuwe benaderingen. Interdisciplinaire samenwerking is een geweldige manier om nieuwsgierig te zijn en te blijven, en om kennis en intelligentie te delen. Je zou het een ecologische ontwikkeling van NDT kunnen noemen en een manier voor ons om deel te nemen aan een groter uitwisselings- en ondersteuningssysteem voor onze creatieve sector.”
“Als NDT hechten we grote waarde aan samenwerking , nieuwsgierigheid, innovatie en gemeenschap.”
Als internationaal gezelschap gewijd aan dans en de ontwikkeling van de kunsten heeft NDT een verantwoordelijkheid naar de samenleving. “We hebben een uitgebreid programma voor jongeren en professionals met onze Talentonwikkeling & Educatie activiteiten. We helpen hun creativiteit, interesse in dans en bewustzijn van de lichaam-geest verbinding aan te wakkeren. Misschien gaan ze over twintig jaar wel naar het theater omdat ze die ervaring als kind hebben gehad. Het is een langetermijnaanpak om zoveel mogelijk mensen, van alle leeftijden, kennis te laten maken met dans en NDT. Democratisering van dans is belangrijk voor mij en voor de visie op dans die ik bij NDT probeer te ontwikkelen. Via het Talentonwikkeling & Educatie programma en onze speciale NDT 1 en NDT 2 projecten gaan we naar buiten en delen we onze creativiteit en expertise. Daarnaast helpen we jonge professionals op weg.”
Zoveel mogelijk mensen bereiken, de deuren openen en buiten de kaders blijven denken, betekent voor Molnar ook zoeken naar nieuwe soorten uitwisselingen, zoals met de getalenteerde Crystal Pite. Haar contract als associate choreograaf is verlengd in een samenwerkingsverband met theaterregisseur Simon McBurney, samen met zijn gezelschap Complicité. “Een unieke samenwerking die twee disciplines samenbrengt en de komende vier jaar drie werken zal voortbrengen. Hun eerste werk, Figures in Extinction [1.0] werd net bekroond met een Zwaan voor meest indrukwekkende dansproductie! Dit soort projecten stelt ons in staat om creatief te groeien in nieuwe en diverse richtingen.”
Emily Molnar wijdt haar leven al bijna veertig jaar aan dans. Ze was pas 10 toen ze werd aangenomen op een van de meest prestigieuze scholen in Canada, de National Ballet School in Toronto, op vijf uur vliegen van haar familie. “Ik ben daardoor snel opgegroeid,” zegt ze. Ze studeerde op 16-jarige leeftijd af, werd toegelaten tot het National Ballet of Canada en danste in Canada bij het Frankfurt Ballet en Ballet BC. Daarna zette ze haar carrière voort als choreograaf en Artistiek directeur van Ballet BC in Vancouver. Haar verlangen om de definitie en impact van dans uit te breiden weerspiegelt ook de rol die ze vanaf 2014 naast haar baan op zich nam als Artistiek directeur Dans bij het culturele onderwijsinstituut Banff Centre for Arts and Creativity. In 2016 werd ze benoemd tot Lid in de Orde van Canada, een van de hoogste onderscheidingen van het land. In 2020 verruilde ze Canada voor Den Haag en staat ze aan het roer bij NDT. “Ik voel me hier thuis. Ik haal inspiratie uit alle hoeken. Ik leer graag. Ik ben gefascineerd door het leven, door menselijke expressie en alles wat creatief is. Ik ben benieuwd wat mensen interesseert, wat hun geest en hart beweegt.”
