Subject to Change

choreografie: subject to change van sol león & paul lightfoot
foto: joris-jan bos

“Het moment waarop ik op 7 januari 1985 over de drempel stapte van de dikke houten deur van de Koningstraat 118, wist ik dat ik mijn plaats had gevonden.

De afgelopen 35 jaar, die mijn gehele professionele carrière bij NDT overspannen, zijn een persoonlijke encyclopedie van onmetelijke verhalen en inspirerende collega’s. Een poging deze rijkdom en schoonheid te vangen in één ballet is daardoor niet eenvoudig, maar ik heb gekozen voor een werk van Sol en mij waar de omstandigheden en het creatieve resultaat in mijn ogen vangen wat NDT zo bijzonder maakt – precies datgene wat NDT op emotioneel als feitelijk vlak anders maakt dan welk dansgezelschap waar dan ook ter wereld.

Subject to Change was een wereldpremière in maart 2003 voor NDT 2, het gezelschap waar zoveel van mijn dierbare collega’s en vrienden, net als ik, zijn begonnen. Trefzeker printte wij de titel van het ballet in de hoek van elk schema, castingslijst en planningsdocument van het gezelschap. Drie kleine woorden die ons eraan herinneren dat in dit artistieke huis zelden iets gaat zoals verwacht, dus wees voorbereid…

Toen Sol en ik begonnen aan dit ballet wisten we alleen dat we een pas de deux wilden en een groot rood tapijt om op te dansen. De oorspronkelijk gekozen muziek was Allegri’s ‘Misere Mei’, maar deze werd vervangen toen ik op een dag terugkwam in de studio met een cd uit de muziekbibliotheek met Mahler’s bewerking van Schubert’s ‘Der Tod und Das Madchen’. Hedda Twiehaus, onze geweldige assistent, verklaarde haar liefde voor deze muziek en iedereen in de ruimte vond de muziek zo krachtig en poëtisch dat we besloten dit stuk te gebruiken.

Onze dochter Saura, op dat moment vijf jaar oud, spendeerde tijdens het creatieproces veel van haar tijd in studio 2. Een goede vriendin, Ruth uit Chili, hielp ons voor haar te zorgen. Tijdens een avondrepetitie werden wij plotseling gebeld door Saura. Tot op de dag van vandaag weet ik nog altijd niet hoe zij dit als vijfjarige voor elkaar heeft gekregen. Heel kalm vertelde zij dat Ruth op de grond lag en zij haar niet meer “wakker kon krijgen.”

Wat volgde was een vreselijke periode waarin Ruth vocht voor haar leven door de gevolgen van een zware hersenbloeding. Sol en ik hadden nog nooit zo dichtbij de dood gestaan. De realiteit van de wereld sloeg een gat in onze creativiteit en wij konden deze realiteit niet negeren – wij bleven choreograferen terwijl wij zagen hoe Ruth steeds meer van haar menselijke capaciteiten op brute wijze verloor. Als haar zorgdragers probeerden wij elk mogelijk moment samen met Ruth in het ziekenhuis door te brengen; bij NDT werkte iedereen vervolgens onregelmatige tijden om het ballet te creëren. Niemand zette hier vraagtekens bij. Met zijn allen gingen we deze storm tegemoet. Gerald Tibbs, artistiek leider NDT 2, wist als geen ander hoe hij makers altijd kon helpen.”

“Het moet toegegeven worden dat Sol en ik onze toevlucht zochten in het ballet, en het gebruikte als therapeutische bezigheid of zelfs middel waarmee wij het lot van Ruth konden beïnvloeden. De muziek van Schubert leek een innerlijke boodschap met zich mee te dragen en toen de doctoren ons na twee operaties vroegen een formulier in te vullen over reanimatie, voor het geval Ruth wederom iets zou overkomen, geloofden wij dat alles was verloren. Het bloedrode tapijt en de vier manipulatieve engelen waren plotseling van betekenis voor de slechte toestand van Ruth.

Marthe Krummenacher en Medhi Walerski waren onze engelen des doods en de zuiverste vrouwelijke geest van onschuld en hoop. Ondanks het verwachte overlijden van onze dierbare vriendin, weigerde Sol en ik een definitief einde te maken aan Subject to Change – alsof we haar op de een of andere manier konden redden met het ballet… Toen Marthe uiteindelijk op de laatste noten van het strijkkwartet van het tapijt stapte, verzocht Sol Medhi haar iets in het oor te fluisteren wat niemand van ons ooit zou mogen weten. Terwijl de gehele cast van zes zag hoe het doek uiteindelijk viel en op magische wijze verdween, wist ik dat dit meer was dan een ballet. Dit was een deel van ons leven en iedereen bij NDT had bijgedragen aan het bestaan van dit deel. Niemand in het publiek was zich bewust van wat er precies gebeurde met Ruth, maar iedereen voelde het door de kracht van de dans. Dat is precies wat NDT altijd heeft gedaan. Het leven zien door kunst. Mijn hart breekt nog altijd wanneer ik terugdenk aan de tranen van het publiek – tranen voor Ruth maar ook voor het besef van de eigen sterfelijkheid.

Geen enkel ander gezelschap is volgens mij in staat een proces zo te doorleven, zoals wij met alle collega’s destijds deden. Sol was een moeder voor ons allen en woorden schieten mij te kort voor de gave die zij bezit. De integriteit, ethiek en ongeëvenaarde kwaliteit, vol van passie, die NDT typeert zijn redenen waarom ik oprecht geloof in dit huis. Ondanks de vele zoektochten en beproevingen reist NDT nog altijd de wereld over om deze bijzondere en eigen esthetiek te presenteren en een stuk van onszelf te delen middels de nobele kunst van dans.”