Ieder jaar organiseren de dansers van NDT 1 en NDT 2 Switch: een uniek programma volledig samengesteld door de dansers, waarvan de gehele opbrengst naar een goed doel gaat. De editie van 2025 vindt plaats op 18 januari.
Bekijk het NDT 2-programma Lucid Variations ook als video on demand in Digitaal Theater.
Tekst: Gusta Winnubst
Fotografie: Sacha Grootjans
Welkom in de wondere wereld van het kostuumatelier. Waar de allerbeste coupeurs ontwerpschetsen omtoveren tot de mooiste kostuums waar dansers perfect in kunnen dansen. Alles is handgemaakt, een lust voor het oog en een belangrijk onderdeel van elke voorstelling.
Een nieuw seizoen betekent voor Yolanda Klompstra, Manager Kostuumatelier, een machtig schema met nieuwe en bestaande balletten voor de twee NDT-gezelschappen. “Voor de balletten die we eerder hebben gedanst, hangen alle kostuums in onze opslag. Die checken we en we maken als het nodig is nieuwe kostuums voor nieuwe dansers. ”Daarvoor put het atelier uit de voor elke productie goed gedocumenteerde kostuumbijbel.’’
“Het is magisch om met ons team mooie producties neer te zetten. Vooral als iedereen geniet van het proces en er weer iets van heeft geleerd.”
Yolanda Klompstra
Yolanda’s hart gaat sneller kloppen als er een nieuwe productie start. “Dan ga ik in overleg met de choreograaf en de kostuumontwerper. Ik stel altijd veel vragen om het handschrift van de choreograaf en het ontwerp van de kostuumontwerper helder te krijgen. Hoeveel dansers, de sfeer, de muziek, de belichting, de kleur van de vloer. We gaan dit jaar bijvoorbeeld een nieuw ballet van Andrew Skeels maken, hij laat dansers veel over de grond bewegen. Dat betekent broeken van stevige, rekbare stof en met kniebeschermers. Als het concept duidelijk is ga je praten over stoffen, kleuren, details als knopen, gespen of versieringen en of er geverfd moet worden.
Skeels houdt bijvoorbeeld van een grijze dansvloer en wil soms dat we de grijze kleur van de kostuums daarop aanpassen. Ik probeer ook grip te krijgen op de moeilijkheidsgraad. Een ontwerpster wilde bijvoorbeeld plooien die opengaan op de rug tijdens de bewegingen. Zo’n idee moet je gaan vertalen, onderzoeken. Daarom maken we eerst een prototype, om alles uit te proberen. Als we denken dat zo’n kostuum perfect is, volgt de presentatie in de grote paskamer op een danser. Dan kunnen we pas echt goed zien of het kostuum werkt. Soms valt het tegen, of krijg je het eurekamoment als je ter plekke een oplossing voor een special effect bedenkt. Pas als iedereen tevreden is, starten we de productie. Samen met mijn productie-assistent Isabel Blokland gaan we stoffen inkopen en eventuele props als pruiken, decoratie, maskers, handschoenen etcetera bestellen. In het begin van de productie werk ik ook veel samen met onze verfster Roos Mikx. Om exact de kleuren en de eventuele effecten te bepalen. Welke verftechnieken, dessins, degradé, lichteffecten of bijvoorbeeld het ouder maken van de stof.”
“Ik houd heel erg van nieuwe producties, de stemmen van de verschillende choreografen en ontwerpers spreken mij aan. Uitdagend, ieder heeft zijn eigen kenmerken en dat zit soms in kleine details. Jiří Kylián houdt van broeken die recht en lang zijn. Marco Goecke houdt van broeken in hele donkere, bijzondere tinten. In het patroontekenen zit heel veel kennis. Hoe je de broek gaat snijden, de architectuur, waar heeft de danser meer ruimte nodig en waar heeft ie juist geen stof nodig. Je ziet het pas als de danser het aanheeft. Veel spieren aan de voorkant van de benen, op de billen. Natuurlijk is elk lijf anders. Vrouwenbroeken zijn trouwens nog een graadje moeilijker. We krijgen van de choreografen vaak terug ‘wat zijn jullie toch goed in broeken’. Het is echt ons specialisme. Voor de zes ateliermedewerkers een enorme uitdaging, maar ze leveren echt creatieve en technische hoogstandjes. Elke danser krijgt een kostuum dat perfect op het lichaam past. Als de ateliermedewerkers alle kostuums hebben gemaakt, volgt de doorpas om de puntjes op de i te zetten. Werkt de broek goed, zijn de mouwen van een top niet te lang als je iemand vast moet pakken. We ontdekken in dat stadium nog heel veel dingen. Dat zijn intensieve dagen. Er wordt veel bijgeschaafd. Soms willen we het dan ook op toneel bekijken, om te zien wat de belichting doet, past het bij de stijl van de choreograaf, kan de danser er vrijuit in dansen? Eigenlijk maken we telkens van een kostuum een sportpak.”
Roos de Boer, Nicky Reid Inessa Bondarenko, Suzanne Galama, Josephine Monen, en Zosia Trebacz zijn de ateliermedewerkers van NDT. Een goede ateliermedewerker ben je niet zomaar. Eerst de driejarige Meestercoupeur opleiding in Amsterdam. De coupeur leert een ontwerp tot in het kleinste detail creatief en technisch perfect te vertalen naar een kostuum. Yolanda Klompstra haalt graag stagiairs van deze opleiding. Niet zelden blijven ze. “Dan begint eigenlijk pas echt het jarenlange leerproces. Bijna niets is moeilijker dan een danskostuum maken. Continu alles opnieuw uitvinden vergt heel veel flexibiliteit, technische kennis en out of the box denken.”
De verfkamer is het domein van Roos Mikx. Hier schitteren stalen verfmachines waar ze net zo lang kan mengen tot een stof de juiste tint heeft. Ze experimenteert met bind- en verftechnieken om dessins te creëren. Als een kunstschilder gebruikt ze de airbrush verfspuit om schaduwen en effecten te maken. Roos weet ook precies wat de belichting op het toneel met het kostuum doet.
Verfster Roos mengt nét zo lang tot ze de juiste huidskleur heeft van een nieuwe danser. Deze formule wordt opgeslagen met een code en een stofstaaltje. Zodat een huidskleur broekje of topje ook écht de kleur van de danser heeft.
“We maken graag mooie én goedwerkende kostuums.”
Alle kostuums hangen compleet per ballet en per choreograaf in de opslag. Inclusief alle props, zoals maskers of sieraden. NDT 1 heeft twee eigen kleedsters, Karianne Hoenderkamp en Judith van Ooijen, NDT 2 heeft Sabine Moojen. Zij zorgen ervoor dat alle kostuums tiptop in orde, schoon en compleet zijn voor een voorstelling in Amare, of op een tournee in binnen- en buitenland.
De ontwerpschets is met veel inzicht en onderzoek vertaald in een kostuum. In de paskamer komt het op een danser tot leven. Hier worden de puntjes op de i gezet.
“Met elke première hebben we echt iets te vieren: dan is er weer een moeilijk project gelukt.”
Over Yolanda Klompstra:
Manager Kostuumatelier, Yolanda Klompstra, gaat ‘aan’ als er een nieuwe ontwerpschets op tafel komt. Ze werd al jong gek op het vak toen ze als meisje een rondleiding kreeg in het kostuumatelier van Nationale Opera en Ballet. Daarom studeerde ze Modevormgeving aan de Kunstacademie Minerva in Groningen. Ze mocht daarna meteen aan de slag voor geweldige projecten bij De Nationale Opera in Amsterdam. Ze stapte over naar het ballet-atelier en had daar als productie-assistent regelmatig contact met Joke Visser, die 30 jaar het atelier van NDT leidde. “We spraken veel over de kostuums van Hans van Manen-balletten. Toen zij vijf jaar geleden stopte, was het voor mij hét moment om over te stappen naar NDT.” En daar heeft ze nog geen seconde spijt van.
